(Early Janapadas and Early European Invasions)
ଭାରତୀୟ ଇତିହାସରେ ପ୍ରାରମ୍ଭିକ ଜନପଦ ଏବଂ ୟୁରୋପୀୟ ଆକ୍ରମଣ ଏକ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ଅଧ୍ୟାୟ। ଏହି ଟପିକ୍ UPSC ପରୀକ୍ଷା ପାଇଁ ଅତ୍ୟନ୍ତ ମହତ୍ତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ହୋଇଥାଏ। ଏହି ନୋଟ୍ ମାଧ୍ୟମରେ ଆମେ ପ୍ରାରମ୍ଭିକ ଜନପଦ ଏବଂ ୟୁରୋପୀୟ ଆକ୍ରମଣ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ସମସ୍ତ ତଥ୍ୟ ଏବଂ ତାହାର ପ୍ରଭାବ ବିଷୟରେ ଜାଣିବା।
- ପ୍ରାରମ୍ଭିକ ଜନପଦ (Early Janapadas)
1.1 ଜନପଦ କ’ଣ?
- ଜନପଦ ହେଉଛି ପ୍ରାଚୀନ ଭାରତର ରାଜନୈତିକ ଏବଂ ସାମାଜିକ ଏକକ।
- ଏହା ମୁଖ୍ୟତଃ ଗୋଟିଏ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଅଞ୍ଚଳରେ ବାସ କରୁଥିବା ଲୋକମାନଙ୍କୁ ସୂଚାଇଥାଏ।
- ଜନପଦ ଶବ୍ଦର ଅର୍ଥ ହେଉଛି “ଜନଙ୍କର ପାଦ” ବା ଲୋକଙ୍କର ବାସସ୍ଥାନ।
1.2 ପ୍ରାରମ୍ଭିକ ଜନପଦର ଇତିହାସ:
- ପ୍ରାରମ୍ଭିକ ଜନପଦ ଖ୍ରୀଷ୍ଟପୂର୍ବ 6ଷ୍ଠ ଶତାବ୍ଦୀରେ ଗଠିତ ହୋଇଥିଲା।
- ଏହି ସମୟରେ ଭାରତରେ 16 ଟି ମହାଜନପଦ ଥିଲା, ଯାହାକୁ “ଷୋଡ଼ଶ ମହାଜନପଦ” କୁହାଯାଏ।
- ଏହି ଜନପଦଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରେ ମଗଧ, କୋଶଳ, ଅଙ୍ଗ, ବଜ୍ଜି, କାଶୀ, ଅବନ୍ତି, ଗାନ୍ଧାର, କୁରୁ, ପାଞ୍ଚାଲ, ମତ୍ସ୍ୟ, ଚେଦି, ବତ୍ସ, ମଳ୍ଲ, ଅସ୍ସକ, ଅବିରା, ଏବଂ ସୌରାଷ୍ଟ୍ର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ଥିଲା।
1.3 ଜନପଦର ରାଜନୈତିକ ବ୍ୟବସ୍ଥା:
- ଜନପଦଗୁଡ଼ିକ ମୁଖ୍ୟତଃ ରାଜତନ୍ତ୍ର ଏବଂ ଗଣତନ୍ତ୍ର ଦ୍ୱାରା ଶାସିତ ହେଉଥିଲା।
- ମଗଧ ଏବଂ କୋଶଳ ପରି ଜନପଦ ରାଜତନ୍ତ୍ର ଅଧୀନରେ ଥିଲା, ଯେଉଁଠି ରାଜା ଶାସନ କରୁଥିଲେ।
- ବଜ୍ଜି ଏବଂ ମଳ୍ଲ ପରି ଜନପଦ ଗଣତନ୍ତ୍ର ଅଧୀନରେ ଥିଲା, ଯେଉଁଠି ଲୋକଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ନିର୍ବାଚିତ ପ୍ରତିନିଧିମାନେ ଶାସନ କରୁଥିଲେ।
1.4 ଜନପଦର ସାମାଜିକ ଏବଂ ଅର୍ଥନୈତିକ ଜୀବନ:
- ଜନପଦଗୁଡ଼ିକରେ କୃଷି ମୁଖ୍ୟ ଅର୍ଥନୈତିକ କାର୍ଯ୍ୟକଳାପ ଥିଲା।
- ବାଣିଜ୍ୟ ଏବଂ ଶିଳ୍ପ ମଧ୍ୟ ବିକଶିତ ହୋଇଥିଲା।
- ସମାଜ ବ୍ରାହ୍ମଣ, କ୍ଷତ୍ରିୟ, ବୈଶ୍ୟ, ଏବଂ ଶୂଦ୍ର ଭାବରେ ବିଭକ୍ତ ଥିଲା।
- ପ୍ରାରମ୍ଭିକ ୟୁରୋପୀୟ ଆକ୍ରମଣ (Early European Invasions)
2.1 ୟୁରୋପୀୟ ଆକ୍ରମଣର ପୃଷ୍ଠଭୂମି:
- ଭାରତରେ ୟୁରୋପୀୟ ଆକ୍ରମଣ 15ଶ ଶତାବ୍ଦୀରେ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା।
- ପର୍ତ୍ତୁଗୀଜ୍, ଡଚ୍, ଇଂରେଜ୍, ଫ୍ରେଞ୍ଚ୍, ଏବଂ ଡେନିସ୍ ଭଳି ୟୁରୋପୀୟ ଶକ୍ତିଗୁଡ଼ିକ ଭାରତକୁ ଆସିଥିଲେ।
2.2 ପର୍ତ୍ତୁଗୀଜ୍ ଆକ୍ରମଣ:
- ପର୍ତ୍ତୁଗୀଜ୍ ପ୍ରଥମ ୟୁରୋପୀୟ ଶକ୍ତି ଭାବରେ 1498 ମସିହାରେ ଭାରତକୁ ଆସିଥିଲେ।
- ଭାସ୍କୋ ଡା ଗାମା କାଲିକଟ୍ ବନ୍ଦରରେ ପହଞ୍ଚିଥିଲେ।
- ପର୍ତ୍ତୁଗୀଜ୍ ଗୋଆକୁ 1510 ମସିହାରେ ଦଖଲ କରିଥିଲେ ଏବଂ ଏହାକୁ ତାଙ୍କର ମୁଖ୍ୟ କେନ୍ଦ୍ର ଭାବରେ ଗଠନ କରିଥିଲେ।
2.3 ଡଚ୍ ଆକ୍ରମଣ:
- ଡଚ୍ ଭାରତକୁ 1602 ମସିହାରେ ଆସିଥିଲେ।
- ସେମାନେ ମୁଖ୍ୟତଃ ମସଲା ବାଣିଜ୍ୟରେ ଲିପ୍ତ ଥିଲେ।
- ଡଚ୍ ପଶ୍ଚିମ ଭାରତରେ କିଛି ବସ୍ତି ସ୍ଥାପନ କରିଥିଲେ, କିନ୍ତୁ ଇଂରେଜ୍ ଏବଂ ଫ୍ରେଞ୍ଚ୍ ସହିତ ପ୍ରତିଦ୍ୱନ୍ଦ୍ୱିତା କରି ପରାଜିତ ହୋଇଥିଲେ।
2.4 ଇଂରେଜ୍ ଆକ୍ରମଣ:
- ଇଂରେଜ୍ ଭାରତକୁ 1600 ମସିହାରେ ଆସିଥିଲେ।
- ଇଷ୍ଟ ଇଣ୍ଡିଆ କମ୍ପାନୀ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ହୋଇଥିଲା ଏବଂ ସେମାନେ ବାଣିଜ୍ୟ କରିବା ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲେ।
- ଇଂରେଜ୍ ଧୀରେ ଧୀରେ ଭାରତରେ ରାଜନୈତିକ ଶକ୍ତି ହାସଲ କରିଥିଲେ ଏବଂ ଶେଷରେ ସମଗ୍ର ଭାରତକୁ ନିଜ ଅଧୀନରେ କରିଥିଲେ।
2.5 ଫ୍ରେଞ୍ଚ୍ ଆକ୍ରମଣ:
- ଫ୍ରେଞ୍ଚ୍ ଭାରତକୁ 1664 ମସିହାରେ ଆସିଥିଲେ।
- ସେମାନେ ପଣ୍ଡିଚେରୀକୁ ତାଙ୍କର ମୁଖ୍ୟ କେନ୍ଦ୍ର ଭାବରେ ଗଠନ କରିଥିଲେ।
- ଫ୍ରେଞ୍ଚ୍ ଇଂରେଜ୍ ସହିତ ପ୍ରତିଦ୍ୱନ୍ଦ୍ୱିତା କରି ପରାଜିତ ହୋଇଥିଲେ।
2.6 ୟୁରୋପୀୟ ଆକ୍ରମଣର ପ୍ରଭାବ:
- ୟୁରୋପୀୟ ଆକ୍ରମଣ ଭାରତର ଅର୍ଥନୀତି, ସମାଜ, ଏବଂ ସଂସ୍କୃତି ଉପରେ ଗଭୀର ପ୍ରଭାବ ପକାଇଥିଲା।
- ଭାରତର ସମ୍ପଦ ଲୁଣ୍ଠନ ହୋଇଥିଲା ଏବଂ ଭାରତୀୟ ଶିଳ୍ପ ଏବଂ ବାଣିଜ୍ୟ ନଷ୍ଟ ହୋଇଥିଲା।
- ଇଂରେଜ୍ ଶାସନ ଭାରତରେ ଦାରିଦ୍ର୍ୟ ଏବଂ ବିଭିନ୍ନ ସାମାଜିକ ସମସ୍ୟା ସୃଷ୍ଟି କରିଥିଲା।
- ଉପସଂହାର:
- ପ୍ରାରମ୍ଭିକ ଜନପଦ ଭାରତୀୟ ଇତିହାସରେ ଏକ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ଅଧ୍ୟାୟ ହୋଇଥିବା ବେଳେ, ୟୁରୋପୀୟ ଆକ୍ରମଣ ଭାରତର ଇତିହାସକୁ ଏକ ନୂତନ ମୋଡ଼ ଦେଇଥିଲା।
- ଏହି ଦୁଇଟି ଘଟଣା ଭାରତର ସାମାଜିକ, ରାଜନୈତିକ, ଏବଂ ଅର୍ଥନୈତିକ ଜୀବନକୁ ପ୍ରଭାବିତ କରିଥିଲା।
- ପ୍ରଶ୍ନ ଏବଂ ଉତ୍ତର:
- ପ୍ରାରମ୍ଭିକ ଜନପଦ କ’ଣ?
ଉତ୍ତର: ପ୍ରାରମ୍ଭିକ ଜନପଦ ହେଉଛି ପ୍ରାଚୀନ ଭାରତର ରାଜନୈତିକ ଏବଂ ସାମାଜିକ ଏକକ। - ଭାରତରେ ପ୍ରଥମ ୟୁରୋପୀୟ ଶକ୍ତି କିଏ ଥିଲେ?
ଉତ୍ତର: ପର୍ତ୍ତୁଗୀଜ୍ ଭାରତରେ ପ୍ରଥମ ୟୁରୋପୀୟ ଶକ୍ତି ଥିଲେ। - ଇଷ୍ଟ ଇଣ୍ଡିଆ କମ୍ପାନୀ କେବେ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ହୋଇଥିଲା?
ଉତ୍ତର: ଇଷ୍ଟ ଇଣ୍ଡିଆ କମ୍ପାନୀ 1600 ମସିହାରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ହୋଇଥିଲା।
- ଅଭ୍ୟାସ ପ୍ରଶ୍ନ:
- ପ୍ରାରମ୍ଭିକ ଜନପଦର ରାଜନୈତିକ ବ୍ୟବସ୍ଥା କିପରି ଥିଲା?
- ୟୁରୋପୀୟ ଆକ୍ରମଣର ଭାରତୀୟ ସମାଜ ଉପରେ କି ପ୍ରଭାବ ପଡ଼ିଥିଲା?
